De CAO: belemmering voor werknemer en werkgever

De arbeidsmarkt is constant in beweging. Is het niet de wet- en regelgeving die gewijzigd wordt, dan zijn het wel veranderingen in de CAO’s. Momenteel is er een overduidelijke verandering gaande waarin individualiteit centraal staat. Daar waar CAO’s nog maar een aantal jaren een gedegen basis vormden voor werkgever en werknemer, ervaren wij nu dat zij in veel gevallen vooral een belemmering vormen. Ook vakbonden fungeerden niet al te lang geleden als ware pioniers voor werknemers. Vandaag de dag zijn van de in totaal 9,1 miljoen werkenden in Nederland slechts 1.5 miljoen mensen lid. Dat is het laagste aantal sinds 1966. Opvallend hierbij is dat vooral jongeren tot 25 jaar zich niet meer vertegenwoordigd voelen door een vakbond.

Vooropgesteld moge het duidelijk zijn dat de zogenoemde basisafspraken die van primair belang zijn voor werknemers vastgelegd blijven. Ook ter bescherming van de minder assertieve werknemers of voor branches waarbij individualiteit niet toepasbaar is. In de huidige maatschappij én door de huidige pandemie die wij met elkaar doormaken, is de behoefte naar individuele afspraken tussen werkgevers en werknemers echter juist groot. In de afgelopen jaren hebben we veel gewerkt vanuit huis. Werkplekken werden ingericht en langzaam maar zeker werd er een verschuiving zichtbaar: meer vrijheid om de werkdag zelf in te delen, sporten onder werktijd en meer tijd voor het gezin of familie. Kortgezegd hebben veel werknemers meer eigen invulling gegeven aan hun dagbesteding. Het “hokjesdenken” lijkt langzaam naar de achtergrond te verdwijnen. Uiteraard niet voor iedereen. De ene werkgever bleef (en blijft) vasthouden aan de omlijnde afspraken in de werkzame branche terwijl de ander mee is gaan deinen in de beweging en open is gaan staan voor individualiteit.

Deze individuele afspraken gaan verder dan een loonsverhoging. Ieder mens heeft andere behoeftes en iedere werknemer bevindt zich in een andere levensfase. Het is dus eigenlijk niet meer dan logisch dat daar andere afspraken bij komen kijken. Een tekenend voorbeeld is een werknemer die graag 10 uur per dag wil werken verdeeld over 4 dagen per week. Na overleg met zijn werkgever stemt ook deze in: het past bij zijn functie en de werkgever wil graag toewerken naar individuele afspraken met zijn werknemers, ook vanwege schaarsheid van vakbekwaam personeel in de branche. Volgens de CAO is de werkgever alleen wel verplicht om, bij een werkdag langer dan 8 uur, bijna 30% opslag te geven over het loon. Daarmee wordt de individuele afspraak tussen werkgever en werknemer alsnog van tafel geveegd.

In de algemene zin van het woord betekent een CAO dat er collectieve afspraken zijn gemaakt die gelden voor een hele branche. Een voorbeeld zoals hierboven laat zien dat dit niet langer werkbaar is. MPeople pleit dan ook voor individuele afspraken met werknemer gelet op privésituatie, leeftijd, levensfase en behoeften. We moeten werkgever en werknemer gezamenlijk de kans bieden om met elkaar tot afspraken te komen die passend zijn binnen de organisatie én voor de werknemer. Dit komt de productiviteit, tevredenheid en samenwerking ten goede!

Een mooie taak voor de werkgevers-, werknemersorganisaties en politiek om zo snel mogelijk te kijken hoe we de ouderwetse collectieve afspraken om kunnen zetten naar effectieve invulling van arbeidsrelaties die passen in deze tijd. En dan kan het zo maar zijn dat de jongeren zich weer vertegenwoordigd voelen door de vakbonden. Misschien zelfs wel zo veel dat ze lid gaan worden!